Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, chuyển đổi số đã trở thành xu thế tất yếu của thời đại. Đối với Việt Nam, chuyển đổi số không chỉ là nhiệm vụ mang tính chiến lược quốc gia mà còn là động lực quan trọng thúc đẩy cải cách hành chính, hướng tới xây dựng một nền hành chính hiện đại, chuyên nghiệp, minh bạch và hiệu quả. Việc ứng dụng công nghệ số vào hoạt động quản lý nhà nước đang tạo ra những thay đổi sâu sắc, góp phần nâng cao chất lượng phục vụ người dân và doanh nghiệp, khẳng định bước tiến mới trong tiến trình phát triển đất nước.
1. Chuyển đổi số – nền tảng của cải cách hành chính hiện đại
Cải cách hành chính từ lâu đã được xác định là một trong những khâu đột phá trong phát triển kinh tế - xã hội, với mục tiêu trọng tâm là xây dựng nền hành chính dân chủ, phục vụ, chuyên nghiệp và hiệu quả. Tuy nhiên, trong thời đại số, cải cách hành chính không thể tách rời chuyển đổi số. Bởi lẽ, công nghệ chính là công cụ giúp chính quyền tinh gọn hơn, quy trình được tự động hóa, dữ liệu được kết nối và chia sẻ thông suốt, từ đó giảm tối đa chi phí, thời gian và sai sót trong thực thi công vụ.
Chuyển đổi số trong cải cách hành chính không chỉ dừng lại ở việc số hóa hồ sơ, tài liệu hay áp dụng phần mềm quản lý, mà còn bao gồm việc thay đổi toàn diện phương thức điều hành, ra quyết định và cung cấp dịch vụ công. Mục tiêu cuối cùng là hình thành Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, trong đó người dân và doanh nghiệp là trung tâm của mọi hoạt động.
2. Những kết quả nổi bật của chuyển đổi số trong cải cách hành chính
Những năm gần đây, Việt Nam đã đạt được nhiều kết quả quan trọng trong công cuộc chuyển đổi số gắn với cải cách hành chính. Hệ thống Cổng Dịch vụ công quốc gia được đưa vào vận hành từ năm 2019 đã tạo điều kiện thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp thực hiện thủ tục hành chính mọi lúc, mọi nơi. Đến nay, hàng nghìn dịch vụ công trực tuyến mức độ 3, mức độ 4 đã được tích hợp, giúp tiết kiệm hàng triệu giờ làm việc và hàng trăm tỷ đồng chi phí xã hội mỗi năm.
Bên cạnh đó, việc triển khai hệ thống quản lý văn bản và điều hành điện tử, chữ ký số, hóa đơn điện tử, thanh toán không dùng tiền mặt… đã góp phần giảm thiểu tình trạng hồ sơ giấy tờ, nâng cao tính minh bạch trong hoạt động công vụ. Cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, đất đai, bảo hiểm, doanh nghiệp… đang dần được hoàn thiện và kết nối liên thông, mở ra khả năng khai thác, chia sẻ dữ liệu hiệu quả giữa các cơ quan, đơn vị.
Nhiều địa phương đã có những cách làm sáng tạo, ứng dụng công nghệ số trong quản lý, điều hành. Chẳng hạn, việc sử dụng nền tảng quản lý đô thị thông minh, camera giám sát an ninh, phản ánh hiện trường qua ứng dụng di động… đã giúp chính quyền các cấp nắm bắt tình hình thực tế nhanh chóng, kịp thời xử lý các phản ánh, kiến nghị của người dân.
3. Lợi ích thiết thực mang lại cho người dân và doanh nghiệp
Chuyển đổi số trong cải cách hành chính không chỉ là vấn đề kỹ thuật, mà quan trọng hơn là thay đổi tư duy phục vụ. Người dân và doanh nghiệp không còn phải đi lại nhiều lần để nộp hồ sơ hay chờ đợi kết quả, mà có thể thực hiện trực tuyến, tra cứu tiến độ xử lý ngay trên điện thoại thông minh. Sự minh bạch trong quy trình giúp giảm thiểu tiêu cực, nhũng nhiễu và nâng cao niềm tin của xã hội đối với cơ quan nhà nước.
Đối với doanh nghiệp, việc áp dụng dịch vụ công trực tuyến và thanh toán điện tử giúp tiết kiệm thời gian, chi phí sản xuất – kinh doanh, đồng thời tạo môi trường đầu tư, kinh doanh thuận lợi và bình đẳng. Đây chính là yếu tố then chốt góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia và thúc đẩy phát triển kinh tế số.
Về phía cơ quan quản lý, chuyển đổi số giúp công tác điều hành trở nên linh hoạt, chính xác và có cơ sở dữ liệu thống nhất để phân tích, dự báo và ra quyết định kịp thời. Mô hình “Chính quyền điện tử” và tiến tới “Chính quyền số” đang góp phần hình thành nền hành chính phục vụ, lấy người dân làm trung tâm.
4. Những khó khăn, thách thức đặt ra
Dù đạt được nhiều kết quả tích cực, nhưng quá trình chuyển đổi số trong cải cách hành chính vẫn còn đối mặt với không ít khó khăn. Trước hết là nhận thức và năng lực số của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức chưa đáp ứng yêu cầu. Việc chuẩn hóa và liên thông dữ liệu giữa các ngành, các cấp còn hạn chế, dẫn đến tình trạng “cát cứ dữ liệu”. Một số hạ tầng kỹ thuật ở địa phương còn yếu, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, gây khó khăn trong triển khai dịch vụ công trực tuyến.
Ngoài ra, vấn đề an toàn, bảo mật thông tin cũng là thách thức lớn khi lượng dữ liệu cá nhân và tổ chức được thu thập, lưu trữ ngày càng nhiều. Do đó, yêu cầu đặt ra là phải có cơ chế bảo vệ dữ liệu, bảo đảm an toàn mạng và tăng cường giám sát, kiểm soát rủi ro trong môi trường số.
5. Giải pháp đẩy mạnh chuyển đổi số trong cải cách hành chính
Để tiếp tục phát huy hiệu quả của chuyển đổi số, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp:
Thứ nhất, đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cho cán bộ, công chức và người dân về vai trò, lợi ích của chuyển đổi số, coi đây là nhiệm vụ trọng tâm, thường xuyên.
Thứ hai, tiếp tục hoàn thiện thể chế, khung pháp lý về dữ liệu số, định danh điện tử, bảo vệ thông tin cá nhân và giao dịch điện tử.
Thứ ba, đầu tư hạ tầng số đồng bộ, đặc biệt là hạ tầng mạng, trung tâm dữ liệu và nền tảng chia sẻ, tích hợp thông tin giữa các cơ quan nhà nước.
Thứ tư, chú trọng đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng số cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; khuyến khích tinh thần đổi mới sáng tạo trong thực thi công vụ.
Thứ năm, tăng cường hợp tác công – tư, huy động nguồn lực xã hội tham gia vào quá trình chuyển đổi số, nhất là trong cung cấp dịch vụ công trực tuyến và giải pháp công nghệ mới.
6. Kết luận
Chuyển đổi số trong cải cách hành chính không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước trong thời kỳ mới. Đây là quá trình lâu dài, đòi hỏi sự quyết tâm chính trị cao, sự phối hợp đồng bộ giữa các cấp, các ngành và sự tham gia tích cực của toàn xã hội. Khi công nghệ được đặt vào đúng vị trí – phục vụ con người – chúng ta sẽ xây dựng được một nền hành chính hiện đại, minh bạch, lấy người dân làm trung tâm, hướng tới mục tiêu “Chính phủ số – Kinh tế số – Xã hội số”.
Đó chính là bước tiến mới, vững chắc trong quản lý nhà nước thời kỳ chuyển đổi số, góp phần đưa Việt Nam phát triển nhanh, bền vững và hội nhập sâu rộng với thế giới